ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် အစိုးရ၏ အခန်းကဏ္ဍ (Property Rights and the Role of Government)

ပြီးခဲ့တဲ့ အပါတ်က ဂျွန်လော့(ခ) (John Locke)နဲ့ ဂျရမီဘင်သမ်(မ)တို့ရဲ့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ ပါတ်သက်တဲ့ သီအိုရီ (၂)ရပ်ကို မိတ်ဆက် အနေနဲ့ တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဒီသီအိုရီတွေဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ ကျော်က ရေးသားခဲ့တဲ့ အတွေးအခေါ်တွေဖြစ်ပေမယ့် စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုရဲ့ အခြေခံအုတ်မြစ်ဖြစ်တဲ့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုကို အာမခံနိုင်ဘို့အတွက် ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ကို တရားမျှတစွာ ဘယ်လိုအဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုမလဲဆိုတဲ့ နေရာမှာ ယနေ့ထက်တိုင်ရည်ညွှန်းနေရဆဲဖြစ်ပြီး၊ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုရဲ့ အရင်းအမြစ်ကို ဖွင့်ဆိုရာမှာ ဒီသီအိုရီ (၂)ခုကြားခြားနားချက်တွေကို တရားမျှတမှုနှင့် နိုင်ငံရေး ဒဿနိကမှာ ယနေ့အချိန်အထိ အငြင်းပွားနေကြဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒီတပါတ် ဆောင်းပါးမှာတော့ ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့ သီအိုရီကို အကျယ်ချဲ့ တင်ပြပါမယ်။

John Locke (1632-1704)

ဂျွန်လော့(ခ) (၁၆၃၂-၁၇၀၄) ရေးသားခဲ့တဲ့ ဒုတိယ အစိုးရဆိုင်ရာကျမ်း (Second Treatise of Government-1690) မှာ ဖေါ်ထုတ်တင်ပြထားတဲ့ သီအိုရီအရ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုဆိုတာ ဘုရားသခင်ဆီက ဆင်းသက်လာတာဖြစ်တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ အဲဒီအချိန်ကာလက အင်္ဂလန်နိုင်ငံကို အုပ်စိုးနေတဲ့ ဘုရင်တွေက သူတို့ရဲ့အာဏာဟာ ဘုရားသခင်ဆီက ဆင်းသက်လာတယ် (Divine rights of kings) ဘုရားသခင်က ဘုရင်ကိုသူ့ရဲ့ကိုယ်စား အင်္ဂလန်နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ခွင့်ပေးထားတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဒီအဆိုကို ခရစ်ယာန်ဘုရားကျောင်းကလည်း ထောက်ခံပါတယ်။ အဲဒီလို ဘုရင်နဲ့ ကက်သလစ် ဘုရားကျောင်းက အင်္ဂလန်နိုင်ငံ အုပ်ချုပ်ရေးမှာ ကြီးစိုးချယ်လှယ်လာတာကို မကျေနပ်တဲ့ ပါလီမန်အမတ်တွေနဲ့ သူကောင်းမျိုးတွေက အုံကြွရာမှ တော်လှန်ရေးတရပ် ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပါတယ်။ ဂျွန်လော့(ခ)က အဆိုပါ ၁၆၄၀ မှ ၁၆၈၈ ခုနှစ်အတွင်းမှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ အင်္ဂလန်ပြည်တွင်းစစ် ကာလအတွင်း လက်ရှိဘုရင်ကို ဆန့်ကျင်ပုန်ကန်တဲ့ သူတွေကို အားပေးဖို့၊ စွဲဆောင်ဖို့အတွက် ဘုရားသခင်ကို သူ့ရဲ့သီအိုရီထဲဆွဲသွင်းခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဂျွန်လော့(ခ)က ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှုဆိုတာ ဘုရားသခင်ရဲ့ဖန်ဆင်းမှုနဲ့ အဆိုပါပစ္စည်းကို ပိုင်ဆိုင်သူရဲ့လုပ်အား ပေါင်းစပ်ထားတာဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့် အများသဘောတူညီမှုနဲ့တင်မြှောက်ထားတဲ့ အစိုးရတရပ် (Government) အနေနဲ့ ပြည်သူပြည်သားတွေရဲ့ အခြေခံရပိုင်ခွင့်တွေဖြစ်တဲ့ ရှင်သန်ခွင့် (natural right to life)၊ လွတ်လပ်ခွင့် (natural right to liberty)၊ ပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်ခွင့် (natural right to property) တွေကို မချိုးဖေါက်နိုင်ဘူး မချိုးဖေါက်ရဘူး လို့ဆိုပါတယ်။ 

ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့ အဆိုအရ လူသားရယ်လို့ ဒီကမ္ဘာမြေပေါ်မှာ စတင်ဖြစ်တည်လာစ ကနဦး အချိန်က ဘယ်အစိုးရမှ မရှိသေးဘူးလို့ဆိုပါတယ်။ အဆိုပါ ကာလအပိုင်းအခြားကို ဂျွန်လော့(ခ)က လူသားတွေ သဘာဝကပေးတဲ့အခြေအနေ (State of Nature) အတိုင်း အနှောင်အဖွဲ့ကင်းစွာ နေထိုင်တဲ့ကာလလို့ ဆိုပါတယ်။ ဒီကာလအတွင်းမှာဘုရားသခင်က ကောင်းကင်ဘုံကဆင်းသက်လာပြီး လူတိုင်းလူတိုင်းကို (အုပ်စိုးသူမင်းအစိုးရကိုမဟုတ်) ရပိုင်ခွင့်ကြီး (၃)ရပ် ပေးခဲ့တယ်လို့ဆိုပါတယ်။  ပထမဆုံးရပိုင်ခွင့်ကတော့ အခုကျွန်တော်တို့ခေါ်တဲ့ ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်ခွင့် (right to personal liberty) ဖြစ်ပါတယ်။ ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့အမြင်အရတော့ လူတိုင်း မိမိရဲ့ခန္ဓာကိုယ်ကို ပိုင်ဆိုင်ခွင့်လို့ဆိုပါတယ်။ အဲဒီအတွက် လူတယောက်ကို အခြားသူတဦးထံ ကျွန်အဖြစ် မရောင်းနိုင်ပါဘူး။ ဒီရပိုင်ခွင့်ကို ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့ ဂိုဏ်းဝင်တွေက ဘယ်သူမှပယ်ဖျက်လို့မရနိုင်တဲ့ ရပိုင်ခွင့် (inalienable right) လို့ဆိုပါတယ်။ အဓိပ္ပါယ်ကတော့ လူတယောက်က မိမိရဲ့ကိုယ်ပိုင် လွတ်လပ်ခွင့်ကို ရောင်းချလိုရင်တောင်  ရောင်းလို့မရဘူးလို့ဆိုလိုတာပါ။ မိမိခန္ဓာကိုယ်ကို မိမိပိုင်တဲ့အတွက် ဒီခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာရှိတဲ့ ဦးနှောက်က ဖန်တီးလိုက်တယ့် စကားလုံး၊ အတွေးအခေါ်စတာတွေကို ပိုင်ဆိုင်ခွင့်လည်း မိမိမှာသာရှိတယ်လို့  ဂျွန်လော့(ခ)ကဆိုပါတယ်။

ဘုရားသခင်က လူတိုင်းကို ပေးခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ ဒုတိယရပိုင်ခွင့်ကတော့ ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်း ပိုင်ဆိုင်ခွင့် (right to personal property)ပါ။ ဒီပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်ခွင့် လူတဦးချင်းဆီကို ဘယ်လိုရောက်လာတယ် ဆိုတာကို ဂျွန်လော့(ခ)ကရှင်းပြခဲ့ပါတယ်။ လူသားတွေ သဘာဝကပေးတဲ့အခြေအနေ (State of Nature) အတိုင်း နေထိုင်တဲ့ကာလမှာ လူတိုင်းအတွက် သဘာဝ အရင်းအမြစ်တွေ အလျှံပါယ်ရှိပါတယ်။ ဒီသဘာဝအရင်းအမြစ် တွေကို ဘယ်သူမှ မပိုင်ပါဘူး။ ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့ အဆိုအရ လူတဦးက မိမိရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ပိုင်လုပ်အားနဲ့ သဘာဝ အရင်းအမြစ်တွေကို ပေါင်းစပ်ပြီး အသုံးဝင်တဲ့၊ လူသားတွေအတွက် တန်ဘိုးရှိတဲ့ အရာတွေကို ဖန်တီးခြင်းဖြင့် ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်ခွင့် ဖြစ်ပေါ်လာတယ်လို့ဆိုပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် ဘုရားသခင်က သစ်ပင်တွေကို ဖန်တီးပေးတယ်။ လူသားတွေက သူတို့ရဲ့လုပ်အားကိုသုံးပြီး ဒီသစ်ပင်တွေကို ဥယာဉ်ခြံမြေတွေ ဖြစ်လာအောင် ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် မိမိကိုယ်တိုင်စားသုံးဖို့၊ ရောင်းချဖို့ သစ်သီးဝလံတွေ စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်လာနိုင်တာဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ဒါပေမယ့် လူတဦးချင်းစီရဲ့ ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်ခွင့် နဲ့ ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေကို ချိုးဖေါက်လိုတဲ့ သူတွေ ရှိနေရင်တော့ ဒီပိုင်ဆိုင်ခွင့် (၂)ရပ်ဟာ ဘာမှအဓိပ္ပါယ်မရှိဘူးဆိုတာကို  ဂျွန်လော့(ခ)က နားလည် ပါတယ်။ အဲဒီလို နားလည်တဲ့အတွက် သူတပါးရဲ့ ပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေကို ချိုးဖေါက်တဲ့သူတွေကို တားဆီးရမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အဲဒီလိုတားဆီးဖို့အတွက် ဘုရားသခင်က လူတိုင်းကို တတိယ ရပိုင်ခွင့်အနေနဲ့ မိမိရဲ့ ပိုင်ဆိုင်ခွင့် (၂)ရပ်ကို ချိုးဖေါက်တဲ့သူတွေအား အပြစ်ပေးပိုင်ခွင့် (right to punish) ပေးအပ်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။  

ဂျွန်လော့(ခ)ကဆက်ပြီးပြောတာကတော့ လူတဦးချင်းအနေနဲ့ဆိုရင်တော့ တတိယ အခွင့်အလမ်းဖြစ်တဲ့ အပြစ်ပေးပိုင်ခွင့်ကိုကျင့်သုံးဖို့ခက်ခဲပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ တခုရှိတာက ဂျွန်လော့(ခ)ပြောတဲ့ အုပ်ချုပ်သူကင်းတဲ့ သဘာဝကပေးတဲ့အခြေအနေ (State of Nature)ဆိုတာ မင်းမဲ့စရိုက်လွမ်းမိုးတဲ့၊ မတည်မငြိမ် အခြေအနေမျိုး မဟုတ်ပါဘူး။ လူတိုင်းလူတိုင်း ကျိုးကြောင်းဆင်ခြင်နိုင်စွမ်းရှိမယ်ဆိုရင် ဘုရားသခင်ကပေးတဲ့ ဒီအခွင့်အလမ်း (၃)ရပ်ရဲ့ အကျိုးကျေးဇူးကို နားလည်ပြီး တစ်ဦးရဲ့ အခွင့်အရေးကို တစ်ဦးက လေးစားလိမ့်မယ်လို့  ဂျွန်လော့(ခ)က ဆိုပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တကယ့်လက်တွေ့လောကမှာတော့ သူတပါးရဲ့ အခွင့်အရေးကို မလေးစားသူတွေရှိပါတယ်။ အဲဒီလိုလူတွေကို ဂျွန်လော့(ခ)က သူတင်ပြတဲ့ သဘာဝကပေးအပ်တဲ့ အခွင့်အရေးတွေ အကျိုးကျေးဇူးကို လက်ခံနိုင်စွမ်းမရှိတဲ့ ကျိုးကြောင်းဆင်ခြင်တုံတရားကင်းမဲ့သူတွေလို့ ကင်ပွန်းတပ်ခဲ့ပါတယ်။ အဆိုပါ ကျိုးကြောင်းဆင်ခြင်တုံတရားကင်းမဲ့သူ လူနည်းစုဟာ သူတို့ထက် အားနည်းတဲ့သူတွေရဲ့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုတွေကို ချိုးဖေါက်ဖို့ ဝန်လေးမှာမဟုတ်ဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ အားနည်းသူတွေရဲ့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုတွေဟာ အားကြီးသူတွေရဲ့ လက်ထဲမှာဆုံးရှုံးမဲ့ အန္တရာယ်နဲ့  အမြဲတမ်းရင်ဆိုင်နေရမှာ ဖြစ်သလို အားကြီးသူတွေရဲ့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုတွေဟာလည်း စုစည်းညီညွတ်တဲ့ အားနည်းသူအုပ်စုတွေ သနားမှ ချမ်းသာရာရမယ်လို့ ဂျွန်လော့(ခ)က ဆိုပါတယ်။ ဒါ့အပြင် လူတွေမှာ သူတို့ကို အန္တရာယ်ပေးတဲ့သူတွေကို အပြစ်ပေးပိုင်ခွင့်ရှိခဲ့ရင် ကိုယ်ခံရတာထက်ပိုပြီး လွန်လွန်ကျူးကျူး တုန့်ပြန်တာတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒီပြဿနာတွေအားလုံးဟာ တတိယ အခွင့်အလမ်းဖြစ်တဲ့ အပြစ်ပေးပိုင်ခွင့်ကို အုပ်ချုပ်သူမရှိသေးတဲ့ သဘာဝအခြေအနေမှာ ကျင့်သုံးဖို့ခက်ခဲတဲ့အတွက် ဖြစ်ပေါ်လာရတာလို့ ဆိုပါတယ်။

ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့ အဆိုအရ လူတွေအနေနဲ့ အထက်ပါ အန္တရာယ်တွေကို မြင်လာတဲ့အတွက် ဖြေရှင်းရမယ့် နည်းလမ်း အနေနဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် (Social Contract) တခုကို ဖန်တီးခဲ့ကြပါတယ်။ ဘုရားသခင်က လူသားတွေကို ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်ခွင့်၊ ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်ခွင့် နဲ့ ဒီပိုင်ဆိုင်ခွင့် (၂)ရပ်ကို ချိုးဖေါက်သူတွေအား အပြစ်ပေးပိုင်ခွင့် စတဲ့ ပိုင်ဆိုင်ခွင့် (၃)ရပ်ပေးအပ်ခဲ့ပေမယ့် တတိယပိုင်ဆိုင်ခွင့်ဖြစ်တဲ့ အပြစ်ပေးပိုင်ခွင့်ဟာ မိမိထက်အားကြီးထက်သူအပေါ်မှာ ကျင့်သုံးလို့မဖြစ်နိုင်တဲ့အတွက် ဒီတတိယပိုင်ဆိုင်ခွင့်ကို လူတစ်ဦးချင်းစီ အနေနဲ့ကိုင်စွဲထားလို့ တန်ဘိုးမရှိပါဘူး။ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ ဆင်ခြင်တုံတရားရှိသူတိုင်းက သူတို့ရဲ့ တတိယပိုင်ဆိုင်ခွင့်ကို သူတို့ကိုယ်စားကျင့်သုံးဖို့အတွက် သူတို့ထဲက လူတစုကို အစိုးရရဲ့ကိုယ်စားလှယ် (agents of government) အဖြစ် သဘောတူသတ်မှတ်ခဲ့ကြလိမ့်မယ်လို့ ဂျွန်လော့(ခ)ကဆိုပါတယ်။ ဒီလိုအစိုးရလို့ သတ်မှတ်ခံထားရတဲ့ လူတစုကသာ လူတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ ပထမနဲ့ ဒုတိယပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေကို ချိုးဖေါက်သူများအား အပြစ်ပေး အရေးယူပိုင်ခွင့် ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ဂျွန်လော့(ခ)အတွက်ကတော့ အစိုးရဆိုတာ ပြည်သူပြည်သားတွေက သူတို့ပိုင်တဲ့တတိယပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေကို စုစည်းပြီး၊ သူတို့အလိုကျ ကျင့်သုံးဖို့ တာဝန်ပေးအပ်ခံထားရတဲ့ လူတစ်စုထက် မပိုပါဘူး။ တနည်းအားဖြင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် (Social contract) ကို တာဝန်ခံ အကောင်အထည်ဖေါ်ရတဲ့သူတွေ (contractors) ပါဘဲ။ အစိုးရရဲ့တာဝန်က ပထမနဲ့ ဒုတိယပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေကို ချိုးဖေါက်သူများအား တရားမျှတစွာအပြစ်ပေး အရေးယူဖို့ပါ။  ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့ သီအိုရီမှာ မှတ်သားစရာကောင်းတဲ့အချက်ကတော့  ပြည်သူပြည်သား တစ်ဦးချင်းစီက သူတို့ရဲ့ ပိုင်ဆိုင်ခွင့်(၃)ရပ်စလုံးကို အစိုးထံကို လွဲပြောင်းပေးအပ်လိုက်တာ မဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့ အချက်ပါ။ ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့အဆိုအရ ပြည်သူလူထုက သူတို့ကို ဘုရားသခင်က ပေးအပ်ထားတာဖြစ်တဲ့ ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်ခွင့်၊ ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေကို သူတို့ကိုယ်တိုင် ကိုင်စွဲထားတာဖြစ်ပါတယ်။

ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့သီအိုရီဖြစ်တဲ့ ဘုရားသခင်က သဘာဝပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေကို ပေးအပ်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့အချက်ရယ်၊ ပြည်သူလူထုက ဖန်တီးလိုက်တဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်အရ ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ လူထုကို တာဝန်ခံရတဲ့ အစိုးရဆိုတဲ့အချက်ရယ်ဟာ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ နိုင်ငံတော်အကြားဆက်နွယ်မှုတွေမှာ အရေးကြီးတဲ့ သက်ရောက်မှုတွေဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်။  ထို့အတွက် လူတစ်ဦးချင်းစီနဲ့ နိုင်ငံတော်အကြားဆက်နွယ်မှု အပေါ်မှာလည်း အလွန်အရေးကြီးတဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေ ဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်။ ခြုံပြီးပြောရရင် အဓိက အကျိုးသက်ရောက်မှု (၃)ချက်ရှိပါတယ်။ ပထမအချက်ကတော့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုဟာ အစိုးရနဲ့ နိုင်ငံတော်ရဲ့ဖြစ်တည်မှုထက် ပိုမိုရှေးကျတယ်ဆိုတာပါဘဲ။  ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုဟာ လူတစ်ဦးချင်းစီကို ဘုရားသခင်က ပေးခဲ့တာဖြစ်ပြီး၊ အစိုးရကပေးတာ မဟုတ်တဲ့အတွက် အစိုးရတရပ်အနေနဲ့ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ရဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုကို ထိုသူရဲ့ သဘောတူခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ ဘယ်လိုအကြောင်းနဲ့မှ သိမ်းပိုက်ယူဆောင်လို့ မရဘူးလို့ဆိုပါတယ်။ နိုင်ငံတော်အနေနဲ့ သူ့ရဲ့ အဓိကတာဝန်ဖြစ်တဲ့ ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်မှုနဲ့ ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှုကို ကာကွယ်ရန်မှတပါး အခြားတာဝန်မရှိပါဘူး။

ဒုတိယအချက်ကတော့ နိုင်ငံတော်ဆိုတာ လူတစ်ဦးချင်းစီက သူတို့ရဲ့ ရပိုင်ခွင့်တွေကို ကာကွယ်ဖို့ ဖန်တီးထားတဲ့ အကောင်အထည်မဲ့ ကိရိယာ တန်ဆာပလာ တခုသာဖြစ်တဲ့အတွက် နိုင်ငံတော်မှာ ဘာလိုအပ်ချက်မှမရှိ၊ ဘာကိုယ်ပိုင်ဦးတည်ချက်၊ ဘာအကျိုးစီးပွားမှ မရှိပါဘူး။ ဒါကြောင့် နိုင်ငံတော်ရဲ့ အကျိုးစီးပွားအတွက်၊ ပြည်သူလူထု သက်သာချောင်ချိရေးအတွက်၊ လူ့ဘောင်ကောင်းကျိုးအတွက်ဆိုပြီး အစိုးရတရပ်က လူတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်မှုနဲ့ ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှုကို ချိုးဖေါက်တဲ့ အပြုအမူတွေကို ဂျွန်လော့(ခ)က လက်မခံပါဘူး။ ဆိုလိုတာက မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်ကိုမှ သူတို့ရဲ့ပိုင်ဆိုင်မှုကို တခြားသူတစ်ဦးကောင်းစားရေးအတွက်၊ ဒါမှမဟုတ် လူတိုင်းလူတိုင်း ကောင်းစားရေး အတွက်ဆိုပြီး သူတို့ရဲ့ သဘောတူခွင့်ပြုချက်မပါဘဲ အတင်းအကျပ် စွန့်လွတ်ခိုင်းလို့ မရပါဘူး။  လူတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်မှုနဲ့ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှုက နိုင်ငံတော်ရဲ့ အကျိုးစီးပွား၊ လူမှုအကျိုးစီးပွား၊ အများကောင်းကျိုး စတာတွေထက် ပိုပြီးအရေးပါတယ်လို့  ဂျွန်လော့(ခ)က ဆိုပါတယ်။

ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့ သီအိုရီရဲ့ နောက်ဆုံးအရေးပါတဲ့အချက်ကတော့ အုပ်စိုးသူတွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့ တော်လှန်ရေးဟာ တရားမျှတတယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပါဘဲ။ တကယ်တော့ ဒီအချက်ဟာ ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့ သီအိုရီဖြစ်တဲ့ ဒုတိယ အစိုးရဆိုင်ရာကျမ်း (Second Treatise of Government)ကို ရေးရတဲ့ အဓိက အကြောင်းရင်းပါ။  ဂျွန်လော့(ခ)က ၁၆၈၈ ခုနှစ်မှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ အင်္ဂလန်ပြည်တွင်းစစ်မှာ လက်ရှိဘုရင်ကို ဆန့်ကျင်ပုန်ကန်တဲ့သူတွေကို အားပေးဖို့၊ ဆွဲဆောင်ဖို့အတွက်ဒီကျမ်းကို ရေးခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအချက်ကိုဘဲ အင်္ဂလိပ်ကိုလိုနီအစိုးရကို တော်လှန်တဲ့ အမေရိကန် လွတ်လပ်ရေးကြေညာစာတမ်း (Declaration of Independence) မှာ အမေရိကန်ခေါင်းဆောင် သောမတ်(စ)ဂျက်ဖာဆန် (Thomas Jefferson)က ရည်ညွှန်းခဲ့ပါတယ်။

ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့အဆိုအရ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ ပထမရပိုင်ခွင့် (၂)ရပ်ဖြစ်တဲ့ ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်မှုနဲ့ ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှုကို အစိုးရကိုယ်တိုင်က ချိုးဖေါက်လိုက်တာနဲ့ ဒီအကျိုးစီးပွားတွေကို ကာကွယ်ဖို့ ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ဖန်တီးထားတဲ့အစိုးရတရပ်ဟာ လုယက်သူ၊ ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့အသုံးအနှုံးအရဆိုရင် သူခိုး၊ ဓါးပြ (robber) ဖြစ်သွားပါတယ်။ ဒီလို လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ ပထမရပိုင်ခွင့် (၂)ရပ်ဖြစ်တဲ့ ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်မှုနဲ့ ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှုကို သူတို့ရဲ့ သဘောတူခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်လိုက်တာနဲ့  အစိုးရက လူမှုရေးဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် (Social Contract)ကို ချိုးဖေါက်လိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။ တခြား အရောင်းအဝယ်ဆိုင်ရာ နှစ်ဦးနှစ်ဖက်သဘောတူညီချက်တွေလိုဘဲ တစ်ဖက်ကစပြီး သဘောတူညီချက်ကိုချိုးဖေါက်ရင် တခြားတစ်ဖက်ကလဲ လိုက်နာစရာ မလိုတော့တဲ့အတွက် အစိုးရက သဘောတူညီချက် (Social Contract)ကို စတင်ချိုးဖေါက်တဲ့အတွက် ပြည်သူပြည်သားတွေမှာလည်း ဒီသဘောတူညီချက်ကို ပယ်ဖျက်ပိုင်ခွင့်ရှိတယ်လို့ ဂျွန်လော့(ခ)ကဆိုပါတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ ပြည်သူပြည်သားတွေအနေနဲ့ လက်ရှိအစိုးရထံကို သူတို့လွဲအပ်ထားတဲ့ တတိယပိုင်ဆိုင်ခွင့်ဖြစ်တဲ့ အပြစ်ပေးပိုင်ခွင့်ကို ပြန်ယူပြီး၊ သူတို့ယုံကြည်မှုပိုရှိတဲ့ နောက်အစိုးရတရပ် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခွင့်ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့သီအိုရီဟာ လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးချင်းကို အစိုးရနဲ့ခွဲခြားမြင်တဲ့ တော်လှန်ရေးဆိုင်ရာ သီအိုရီတရပ်ဖြစ်တယ်လို့ သတ်မှတ်ကြပါတယ်။

စာဖတ်သူ အနေနဲ့ရော ဘယ်လို ယူဆပါသလဲ။ ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့ အဆိုအတိုင်း အစိုးရတရပ်ဟာ ဘယ်လို အကြောင်းနဲ့မှ လူတစ်ဦးချင်းရဲ့ ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်မှုနဲ့ ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှုကို မချိုးဖေါက်ရဘူး၊ မချိုးဖေါက်နိုင်ဘူးလို့ ယုံကြည်ပါသလား။  ဒါမှမဟုတ် တကယ်လို့ အများပြည်သူအတွက် အကျိုးရှိမယ်ဆိုရင် လူတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်မှုနဲ့ ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှုကို အစိုးရကချိုးဖေါက်နိုင်တယ်၊ ချိုးဖေါက်သင့်တယ်လို့ယုံကြည်ပါသလား။ 

နောက်ဆောင်းပါးမှာတွေမှာ ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့သီအိုရီကို လုံးလုံးဆန့်ကျင်တဲ့ ဂျရမီဘင်သမ်(မ) (Jeremy Bentham)ရဲ့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုအပေါ် အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်နဲ့ လူတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်ခွင့်ဟာ လွတ်လပ်တဲ့ ဈေးကွက်ကတဆင့် ဖြစ်တည်လာတာဆိုတဲ့ သီအိုရီကို ဖေါ်ထုတ်ခဲ့တဲ့ အမေရိကန် နိုင်ငံရေးဒဿန ပညာရှင် ရောဘတ်နိုဇစ်(က)(Robert Nozick; 1938-2002)ရဲ့ အမြင်တွေကို တင်ပြပါမယ်။ 

Image Credit:

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:John_Locke.jpg

by Sir Godfrey Kneller [Public domain], via Wikimedia Commons

ရည်ညွှန်းကိုးကား

• Adelstein, R. (2013) Property and Liability: An Introduction to Law and Economics, Online lecture at Coursea.
• Harvard University's Justice (undated) Locke, John  (1690) Second Treatise of Government:  available at: http://www.justiceharvard.org/resources/john-locke-second-treatise-of-government-1690/
• Locke, John  (1690) Second Treatise of Government: Free eBook available at: http://www.gutenberg.org/ebooks/7370
• Sandel, M. J. (2010). Justice: What's the right thing to do?. New York: Farrar, Straus and Giroux.

ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် အစိုးရ၏ အခန်းကဏ္ဍ by မြင့်မိုးချစ် is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported License

ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်ခွင့်နဲ့ တရားမျှတမှု (Property Right and Justice)

စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတခုကို စတင်ခြင်းဆိုတဲ့ အွန်လိုင်းသင်ခန်းစာတွေကို ဘလော့ပေါ်မှာ တင်နိုင်ဖို့အတွက် လုံးပမ်းနေတာ (၂)လလောက် ရှိပါပြီ။ သင်ခန်းစာနဲ့ပါတ်သက်တဲ့ ပါဝါပွိုင့်ဆလိုက်တွေ အားလုံး ပြင်ဆင်ပြီးပေမယ့်၊ ဒီဆလိုက်တွေကို အသံထဲ့ပြီး ဗွီဒီယိုဖိုင်အဖြစ်ပြောင်းတာ ထင်တာထက်ပိုပြီး ကြာနေတဲ့အတွက် မတင်နိုင်သေးပါ။ ဒီကြားထဲမှာ အရင် Middlesex University မှာလုပ်နေတုံးက လုပ်ဖေါ်ကိုင်ဖက်တယောက်နဲ့ စခဲ့တဲ့ သုတေသနစာတမ်းတစ်စောင်ကို ဒီလ ၂၅ ရက်နေ့ University of Southampton မှာကျင်းပမယ့် International Conference on Global Finance Crisis: European Financial Market and Institutions မှာဖတ်ကြားဖို့ ရွေးချယ်ခံထားရတဲ့အတွက် စာတမ်းကို အချောသပ်နေရတာလဲ ပါပါတယ်။ ဒီသုတေသနစာတမ်းက ၂၀၀၇-၂၀၀၈ ဘဏ္ဍာရေးအကျပ်အတည်း ကာလ အတွင်း ဥရောပတိုက်မှာရှိတဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေရဲ့ ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုဘဏ္ဍာငွေအရင်းအမြစ်ကို ဘယ်လိုအချက်တွေက ပြဌါန်းသလဲဆိုတာ (The Determinants of Debt and Debt Diversification: Empirical Evidence from European Non-financial Firms) ဥရောပတိုက်နိုင်ငံ ၂၅ နိုင်ငံက စီးပွားရေးလုပ်ငန်းပေါင်း ၅၆၃၉ ခုရဲ့စာရင်းအင်းအချက်အလက်တွေအပေါ်မှာ အခြေခံပြီး လေ့လာထားတာပါ။ ဒီသုတေသနနဲ့ အလားတူ အာရှနဲ့ပစိဖိတ်ဒေသနိုင်ငံ ၁၅ နိုင်ငံက စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေရဲ့ ဘဏ္ဍာရေး အခြေအနေကို ဘယ်လိုအကြောင်းအချက်တွေက ပြဌါန်းသလဲဆိုတဲ့ (Impact of Credit Ratings on Leverage, Debt Maturity and Sources of Funding For Asian Firms Before and During the 2007-2009 Financial Crises) စာတမ်းတစောင်ကိုလည်း ဒီ Middlesex University ကလုပ်ဖေါ်ကိုင်ဖက်နဲ့ ပူးပေါင်းပြီး ပြုစုနေပါတယ်။

အထက်ပါ စာတမ်း (၂)စောင်အပြင် အသွင်ကူးပြောင်းစနိုင်ငံတွေက အသေးစားနဲ့ အလတ်စား စီးပွားရေးတွေရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို ပြဌါန်းတဲ့ အချက်တွေ (Firm, Institutional and Macroeconomic Determinants of SME growth: Empirical Evidence from Transition Economies) ကို အရှေ့ဥရောပနှင့် အလယ်အာရှက လုပ်ငန်းပေါင်း ၉၅၂၂ ခုရဲ့စာရင်းအင်းအချက်အလက်တွေ အသုံးပြုပြီးလေ့လာထားတဲ့ စာတမ်းတစောင်ကိုလည်း ဒီလထဲမှာ အပြီးသပ်ဖို့ ကြိုးစားနေပါတယ်။ ဒီသုတေသနစာတမ်းက စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတဲ့ တွေ့ရှိချက်တခုကတော့ အသွင်ကူးပြောင်းစနိုင်ငံတွေမှာ နိုင်ငံရေးအရ ပိုမိုပွင့်လင်းလာမှုက အဲဒီနိုင်ငံတွေမှာရှိတဲ့ အသေးစားနဲ့ အလတ်စား စီးပွားရေးတွေရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို ထိခိုက်စေတယ် ဆိုတဲ့အချက်ပါဘဲ။ ဖြစ်နိုင်တဲ့ အကြောင်းရင်းတခုကတော့ နိုင်ငံရေးအရ ပိုမိုပွင့်လင်းလာမှုနဲ့အတူ အလုပ်သမားတွေက အရင်ကမရခဲ့တဲ့ သူတို့ရဲ့ရပိုင်ခွင့်တွေ၊ လုပ်ခလစာတိုးမြှင့်ပေးဖို့ တောင်းဆိုတာတွေ လုပ်လာတဲ့အတွက် အဲဒီလိုတောင်းဆိုမှုတွေကို ရင်ဆိုင်ဖို့ ကြိုတင်ပြင်ဆင်မထားတဲ့ အသေးစားနဲ့ အလတ်စား စီးပွားရေးတွေရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို ထိခိုက်စေတာဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဝန်ထမ်းထဲမှာ ဘွဲ့ရပညာတတ် အချိုးအစားများတဲ့ အသေးစားနဲ့ အလတ်စား စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ အတွက်တော့ နိုင်ငံရေးအရ ပိုမိုပွင့်လင်းလာမှုက အဆိုပါလုပ်ငန်းတွေကို ပိုမိုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာစေဖို့ အထောက်အကူပြုတာကို တွေ့ရပါတယ်။

ဒီလုပ်လက်စ သုတေသနစာတမ်း (၃)စောင်ကို အပြီးသပ်ပြီးတာနဲ့ ဒီလအကုန်၊ နောက်လဆန်းလောက်မှာ အွန်လိုင်းသင်ခန်းစာတွေကို ဘလော့ပေါ်မှာ တင်ပေးပါမယ်။ ဒီသင်တန်းနဲ့ ပါတ်သက်တဲ့ မေးခွန်းလွှာကို ဖြေဆိုပေးတဲ့ မိတ်ဆွေအားလုံးကိုလဲ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

ဒီအတောအတွင်းမှာ အွန်လိုင်းမှာ ဟားဗတ်တက္ကသိုလ်က ပါမောက္ခ Michael Sandel ပို့ချနေတဲ့ တရားမျှတမှု (Justice) ဆိုတဲ့ နိုင်ငံရေးအတွေးအခေါ်ဆိုင်ရာ သင်ခန်းစာတွေနဲ့ ဝက်စလီယံတက္ကသိုလ် (Wesleyan University) က ပါမောက္ခ Richard Adelstein ပို့ချတဲ့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ ပေးရန်တာဝန် (Property and Liability)ဆိုတဲ့ ဥပဒေနဲ့စီးပွားရေးဆိုင်ရာ သင်ခန်းစာတွေကို လေ့လာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုလေ့လာရင်းနဲ့ စဉ်းစားမိတာကတော့ ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံလို အသွင်ကူးပြောင်းစနိုင်ငံတွေမှာ တွေ့ကြုံနေရတဲ့ အဓိကပြဿနာတရပ်ဖြစ်တဲ့ စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေးစံနစ် အထိုက်အလျောက် ပွင့်လင်းလာသော်လည်း တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးနှင့် အခြားအဖွဲ့အစည်းများလိုက်ပါတိုးတက်လာမှု မရှိသေးတဲ့ပြဿနာမျိုးကို ဘယ်လိုတရားနည်းလမ်းကျစွာဖြေရှင်းမလဲဆိုတဲ့ နည်းလမ်းတွေကို ရှာဖွေရာမှာ ဒီသင်ခန်းစာတွေက အထောက်အကူပြုနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပါ။ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံရေးကို စိတ်ဝင်စားတဲ့ လူငယ်တွေအနေနဲ့ လေ့လာသင့်တယ်လို့ တိုက်တွန်းလိုပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိကြုံတွေ့နေရတဲ့ ပြဿနာတခုကတော့ ဒီလိုသင်ခန်းစာတွေကို အွန်လိုင်းကတဆင့် လေ့လာဖို့  အင်တာနက်ကွန်နက်ရှင်း မကောင်းသေးတာပါဘဲ။  ဒါကြောင့် ဒီအွန်လိုင်းသင်ခန်းစာတွေထဲက ကိုယ်နားလည်သလောက်ကို မြန်မာလိုပြန်ဆိုပြီး ဒီဘလော့ရဲ့ မျက်မှောက်ရေးရာဆိုတဲ့ ခေါင်းစီးအောက်မှာ တင်ပေးပါမယ်။ တကယ်လို့ မူရင်းသင်ခန်းစာပို့ချချက်တွေကို စိတ်ဝင်စားလို့ နားထောင်ချင်တယ် ဆိုရင်လည်း ဒီဘလော့ရဲ့ ကွန်မန့်ဘောက်မှာဖြစ်စေ administrator@myanmar-smallbusiness.org ကို ဆက်သွယ်ပြီးဖြစ်စေ တောင်းဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဒေါင်းလုပ်လုပ်ထားတဲ့ သင်ခန်းစာ ပို့ချချက်တွေကို နည်းလမ်းရှာကြံပြီး ပို့ပေးပါမယ်။  
   
ဒီဘလော့ကို စတင်ခဲ့ရတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ အသေးစားနဲ့ အလတ်စားစီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် အုတ်တချပ်သဲတပွင့်အဖြစ် အထောက်အကူဖြစ်လိုဖြစ်ညား ကိုယ်တတ်သိနားလည် သလောက်လေးကို မျှဝေပေးဖို့ပါဘဲ။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်တို့မြန်မာနိုင်ငံတွင် စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေးပွင့်လင်း လာသည်နှင့်အမျှ လူငယ်များ၏ စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေးအပေါ်စိတ်ဝင်စားမှု မြင့်တက်လာတာကို တွေ့မြင်နေရတဲ့အတွက်  နိုင်ငံရေးကို စိတ်ပါဝင်စားသော လူငယ်များအနေဖြင့် PPE ဟု လူသိများသော နိုင်ငံရေးသိပ္ပံ (Politics)၊ ဒဿနိက (Philosophy) နှင့် ဘောဂဗေဒ (Economics) ဘာသာရပ်များနှင့် ဥပဒေပညာရပ်ကို လေ့လာစေလိုတဲ့အတွက် ကျွန်တော် နားလည်သလောက်ကို ဒီဘလော့မှာ မျှဝေပေးရခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ PPE ဘာသာရပ်တွေရဲ့  နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်မှာ တွင်ကျယ်အသုံးဝင်မှုကို ဥပမာပြရလျှင် ယခု ဗြိတိန်နိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နှင့် အာဏာရ ညွှန်းပေါင်းအဖွဲ့ အစိုးရအဖွဲ့ဝင် အချို့ဟာ PPE ဘွဲ့ရများဖြစ်ပါသည်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်၊ ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း အဘိစစ် စသူတို့ဟာလဲ အောက်(စ)ဖို့ဒ်တက္ကသိုလ်မှ PPE ဘွဲ့ရခဲ့သူများဖြစ်ပါတယ်။

အသွင်ကူးပြောင်းစနိုင်ငံများတွင် စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေးစံနစ် အထိုက်အလျောက် ပွင့်လင်းလာသော်လည်း တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးနှင့် အခြားအဖွဲ့အစည်းများလိုက်ပါတိုးတက်လာမှု မရှိသေးတဲ့ အခြေအနေမျိုးမှာ အဓိကကြုံတွေ့ရလေ့ရှိတဲ့ ပြဿနာကတော့ ဈေးကွက်အခြေပြု စီးပွားရေးစံနစ်၏ အဓိကကျောရိုးမဏ္ဍိုင် နှစ်ခုဖြစ်သော ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှု (Private Property) နှင့် နှစ်ဦးနှစ်ဘက် သဘောတူညီထားသည့် ပဋိဥာဏ် (Contract) ကို မည်ကဲ့သို့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုမည်၊ မည်ကဲ့သို့ ကာကွယ်မည်၊ မည်ကဲ့သို့ခွဲဝေမည် စတဲ့အချက်တွေဖြစ်ပါသည်။ အဲဒီအတွက် ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှု ဘယ်ကဆင်းသက်လာတယ်၊ ဒီပိုင်ဆိုင်မှုတွေကို တစ်ဦးနဲ့ တစ်ဦးကြား ဘယ်လိုလွှဲပြောင်းမယ်၊ လွှဲပြောင်းတဲ့နေရာမှာ မျှတအောင် ဘယ်လိုတန်ဘိုးဖြတ်မယ် ဆိုတဲ့ အချက်တွေနဲ့ ပါတ်သက်တဲ့ နိုင်ငံရေး၊ ဒဿနိကနဲ့ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အခြေခံသီအိုရီတွေကို ကျွန်တော်နားလည်သလောက် တင်ပြပေးပါမယ်။ ဒီလိုတင်ပြရာမှာ သီအိုရီတွေကို ဘက်လိုက်မှုမရှိ အစွဲကင်းစွာ တင်ပြပေးမှာဖြစ်ပြီး၊ စာဖတ်သူအနေနဲ့ မိမိရဲ့ကိုယ်ပိုင်အတွေ့အကြုံ၊ ခံယူချက်၊ ယုံကြည်ချက် အပေါ်မှာ မူတည်ပြီး လွတ်လပ်စွာ ငြင်းခုံခွင့်၊ သဘောတူညီခွင့် ရှိပါတယ်။ တစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက် အမြင်ခြင်း ဖလှယ်ပြီး ဆွေးနွေးငြင်းခုံကြပါလို့လဲ တိုက်တွန်းပါတယ်။

ဒီနေရာမှာ အလျဉ်းသင့်လို့ တင်ပြချင်တဲ့ အချက်တခုကတော့ ဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ အသုံးအနှုံးတွေကို ကျွန်တော် တတ်စွမ်းနားလည်သလောက် မြန်မာဘာသာပြန်ဆိုပြီး ဖေါ်ပြပေးပါမယ်။ ဒါပေမယ့် တချို့ဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ အသုံးအနှုံးတွေကို မြန်မာဘာသာပြန်ရာမှာ ကျွန်တော်အနေနဲ့ ဆိုလိုရင်းကို အတိအကျပြန်ဆိုပေးနိုင်စွမ်းမရှိတဲ့အတွက် မြန်မာ-အင်္ဂလိပ် (၂) ဘာသာနဲ့တင်ပြပေးထားပါတယ်။ ဥပမာ Social Utility ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုံးဆိုပါစို့။ Social ဆိုတဲ့စကားလုံးမြန်မာလို အကြမ်းဖျင်းပြန်ဆိုရင် လူမှုရေး (ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေး) လို့ အဓိပ္ပါယ်ရမယ် ထင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် မူရင်းအဓိပ္ပါယ်က ဒီထက်ကျယ်ပြန့်ပြီး လူသားတွေရဲ့စားဝတ်နေရေး၊လူမှုဘဝ ဆက်ဆံရေး စတဲ့ အချက်တွေကို ခြုံငုံမိဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ ယူဆပါတယ်။ ဒီထက် ပိုမိုကျယ်ပြန့်တဲ့ အင်္ဂလိပ်စကားလုံးတခုကတော့ utility ဆိုတဲ့ ဘောဂဗေဒဆိုင်ရာ အသုံးအနှုံးပါဘဲ။ Utility ကို အတိအကျပြန်ဆိုရရင် ကုန်စည်တခု၊ ဝန်ဆောင်မှုတခုကို စားသုံးလိုက်ရာက စားသုံးသူတစ်ဦးမှာ ရရှိခံစားရတဲ့ စိတ်ကျေနပ်နှစ်သိမ့် ပျော်ရွင်မှုလို့ ဆိုလိုရာရောက်မယ်လို့ထင်ပါတယ်။ ဒီအသုံးအနှုံး (၂)ခုကို ပေါင်းစပ်ထားတဲ့ social utility ဆိုတဲ့ စကားစုကို ကျွန်တော့်အနေနဲ့ လူမှုဘဝဆိုင်ရာ ချမ်းသာသုခလို့ ပြန်ဆိုထားပါတယ်။ တကယ်လို့ ကျွန်တော်ရဲ့ ဘာသာပြန်ဆိုမှုတွေ မတိကျရင်၊ မှားယွင်းနေရင် ပြင်ဆင်ပေးကြပါလို့ မေတ္တာရပ်ခံပါတယ်။

ပထမဆုံးအနေနဲ့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုဆိုတာ ဘာလဲဆိုတဲ့ မေးခွန်းပါ။ 

ဒီမေးခွန်းက ရိုးစင်းတယ်လို့ထင်ရပေမယ့် အဖြေက ခက်ခဲပါတယ်။ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှု ဆိုတာဘာလဲဆိုတာနဲ ့ပါတ်သက်ပြီး အဓိကအမြင် (၂)မျိုးရှိပါတယ်။ ပထမ အမြင်ကတော့ ၁၈၀၀ ခုနှစ်မတိုင်မှီက အင်္ဂလိပ် တွေးခေါ်ပညာရှင် ဂျွန်လော့(ခ) (John Locke) ဖေါ်ထုတ်ခဲ့တဲ့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်အဟောင်းဖြစ်ပြီး၊ ဒုတိယအမြင်ကတော့ ၁၈၀၀ ခုနှစ်နောက်ပိုင်းမှာ အင်္ဂလန်နိုင်ငံက တွေးခေါ်ပညာရှင်နောက်တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ ဂျရမီဘင်သမ်(မ) (Jeremy Bentham) အစပြုခဲ့တဲ့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက် အသစ်ဖြစ်ပါတယ်။

ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်အဟောင်းအရ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုကို လူပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ အရာဝတ္ထုပစ္စည်း အကြားဆက်နွယ်မှုအရ သတ်မှတ်ပါတယ်။ ဒီအဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်အရ ပိုင်ဆိုင်မှုဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ နေ့စဉ်ပြောဆိုနေကြအတိုင်းပါဘဲ။ ဥပမာ ဒီလယ်ကွက်ဟာ ကျွန်တော်ရဲ့လယ်ကွက်၊  သူများ လယ်ကွက်မဟုတ်ဘူး၊ ဒါကြောင့်ကျွန်တော်ရဲ့ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုဖြစ်တယ်လို့ ဆိုသလိုပါ။ ဒီအမြင်အရ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုမှာ အချက် (၃)ချက်ပါရှိပါတယ်။ ပထမအချက်ကတော့ ပိုင်ဆိုင်မှု (possession)         ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီပိုင်ဆိုင်မှုဟာ သီးသန့်ပိုင်ဆိုင်မှု (exclusivity) ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလယ်ကွက်ဟာ ကျွန်တော်ပိုင်ဆိုင်တဲ့ လယ်ကွက်လို့ ဆိုလိုက်တာနဲ့ တခြားသူပိုင်ဆိုင်ခွင့် မရှိပါဘူး။ ကျွန်တော်ရဲ့ ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ ဘယ်သူမှ အသုံးပြုလို့မရပါ။ ဒီလို တဦးတည်းအသုံးပြုပိုင်ခွင့် (exclusive right to use) က ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုရဲ့ အရေးပါတဲ့ ဒုတိယအချက်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလယ်ကွက်ကို ကျွန်တော်ပိုင်တဲ့အတွက် ကျွန်တော်ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်အကျိုးစီးပွား အတွက် ကျွန်တော်သုံးချင်သလို သုံးလို့ရတယ်လို့ဆိုလိုခြင်းပါ။ နောက်ဆုံးအချက်ကတော့ မိမိပိုင်တဲ့ပစ္စည်းကို စွန့်ပစ်ပိုင်ခွင့် (disposition) ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလယ်ကွက်ကို ကျွန်တော်ပိုင်တဲ့အတွက် သူများကိုပေးကမ်းပိုင်ခွင့်၊ ရောင်းချပိုင်ခွင့်လဲ ကျွန်တော့်မှာရှိတယ် ဆိုတဲ့အချက်ပါဘဲ။

၁၈၀၀ ခုနှစ်နောက်ပိုင်းကစပြီး အသုံးများလာတဲ့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်အသစ်အရဆိုရင်တော့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ ပိုင်ဆိုင်တဲ့ပစ္စည်းကို ခွဲခြားထားပါတယ်။ ဒီဖွင့်ဆိုချက်အရ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုဆိုတာ ပစ္စည်းတခုကို ဘယ်လိုအသုံးပြုမယ်ဆိုတာနဲ့ပါတ်သက်ပြီး လူတစုနဲ့ တခြားလူတစုအကြား ဆက်ဆံရေးဖြစ်ပါတယ်။ ဂျွန်လော့(ခ)ရဲ့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်အဟောင်းအရ ပိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ ပိုင်ဆိုင်တဲ့ပစ္စည်းဆိုတာ အတူတူဘဲဖြစ်ပေမယ့် အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်အသစ်အရ ပစ္စည်းတခုမှာ အသုံးပြုနိုင်မှု တမျိုးထက်ပိုရှိနိုင်ပြီး ပိုင်ဆိုင်မှုဆိုတာ အဆိုပါပစ္စည်းကို အသုံးပြုပိုင်ခွင့်ပေါ်မှာ မူတည်ပါတယ်။  ဒါကြောင့် ပစ္စည်းတခုကို အသုံးပြုနိုင်မှုတိုင်းအတွက် မတူညီတဲ့ ပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေ ရှိနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ ကျွန်တော်ပိုင်တဲ့လယ်ကွက်မှာ ကျွန်တော်စိုက်ချင်တဲ့သီးနှံစိုက်လို့ရတယ်၊ မစိုက်ချင်ရင်လဲဒီအတိုင်းထားလို့ရတယ်၊ ကျွန်တော့်မှာ ဒီလယ်တကွက်နဲ့ပါတ်သက်ပြီး အဆိုပါပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေရှိတယ်လို့ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီလယ်ကွက်နဲ့ပါတ်သက်နေတဲ့ အသုံးပြုနိုင်မှုအားလုံးကို ပိုင်ဆိုင်ခွင့်တော့ ကျွန်တော့်မှာ မရှိပါဘူး။ ဒီလယ်ကွက်ကို အသုံးပြုနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေထဲမှာ ကျွန်တော် ပြုလုပ်ခွင့်မရှိတာတွေရှိပါတယ်။ ကျွန်တော်ပိုင်တဲ့လယ်ကွက်မှာ ကျွန်တော်စိုက်ချင်တဲ့သီးနှံစိုက်လို့ရပေမယ့် မူးယစ်စေတတ်တဲ့ ဘိန်းတို့၊ ဆေးခြောက်တို့တော့ စိုက်ခွင့်မရှိပါဘူး။ အနီးအနားက သူများပိုင်တဲ့ လယ်ကွက်တွေကို ထိခိုက်စေမယ်ဆိုရင် ကျွန်တော့်ပိုင်တဲ့ လယ်ကွက်ကိုမီးရှို့ခွင့် ကျွန်တော့်မှာ မရှိပါဘူး။ ဘာသီးနှံမှ မစိုက်ချင်ရင် ဒီအတိုင်းထားလို့ရပေမယ့် ဥပဒေကတားမြစ်ထားတာတွေကိုတော့ ဒီလယ်ကွက်ပေါ်မှာ လုပ်ပိုင်ခွင့်မရှိပါဘူး။ တနည်းဆိုရရင် ကျွန်တော်ရဲ့လယ်ကွက်မှာ ဥပဒေနဲ့မညီတဲ့အပြုအမူတွေ လုပ်ပိုင်ခွင့်ကို အာဏာပိုင်တွေက ပိုင်ဆိုင်တာဖြစ်ပြီး၊ သူတို့ရဲ့ပိုင်ဆိုင်မှုကို အသုံးချကာ ကျွန်တော်ကို တားမြစ်ထားခြင်းဖြစ်ပါတယ်။

အထက်ပါပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုနှင့်ပါတ်သက်သည့် အမြင် (၂)မျိုးဟာ စီးပွားရေး၊ နိုင်ငံရေးနှင့် တရားမျှတမှုတို့မှာ အလွန်အရေးပါပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ အခုကြုံတွေ့နေရတဲ့ လက်ပန်းတောင်းတောင်ပြဿနာလို ကိစ္စမျိုးတွေကို ဖြေရှင်းဘို့၊ ဒီထက်ပိုပြီးပြောရရင် စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုရဲ့အခြေခံအုတ်မြစ်ဖြစ်တဲ့ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှုကို အာမခံနိုင်ဘို့ဆိုရင် ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ကို တရားမျှတစွာ ဘယ်လိုအဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုမလဲဆိုတာ အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။ ဒီလို အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုနိုင်ဖို့အတွက် ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်မှု ဘယ်ကဆင်းသက်လာကလဲဆိုတာနဲ့ ပါတ်သက်တဲ့ သီအိုရီ (၂) ရပ်ကို နောက်ဆောင်းပါးမှာ ဖေါ်ပြပေးပါမယ်။ ခုလောလောဆယ်တော့ အထက်ဖေါ်ပြပါ အမြင် (၂)မျိုးအနက် ဘယ်အမြင်ကို သဘောတူပါသလဲ။

ရည်ညွန်းကိုးကား

• Adelstein, R. (2013) Property and Liability: An Introduction to Law and Economics, Online lecture at Coursea.
• Bentham, J. (1780) Principles of Morals and Legislation: available at: http://www.justiceharvard.org/resources/jeremy-bentham-principles-of-morals-and-legislation-1780/
• Sandel, M. J. (2010). Justice: What's the right thing to do?. New York: Farrar, Straus and Giroux.

ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဆိုင်ခွင့်နဲ့ တရားမျှတမှု by မြင့်မိုးချစ် is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported License.